عوامل اصلی مؤثر بر هزینه ساخت اتاق تمیز 

در هر کلین رومی، عوامل متعددی وجود دارند که بر قیمت کلی اجرای پروژه تأثیر می‌گذارند. اگرچه پیشنهاد می‌شود در زمان طراحی و ساخت اتاق کلین‌روم، مستقیماً از تولیدکننده قیمت بگیرید تا اطلاعات دقیق‌تری کسب نمایید اما روش‌هایی برای تخمین هزینه‌های نسبی  وجود دارد که بهتر است قبل از هر اقدامی از آنها مطلع شوید. از این‌رو در ادامه به شرح مهم‌ترین آنها خواهیم پرداخت.

کلاس اتاق تمیز (ISO 5 تا ISO 9)

کلاس‌بندی اتاق‌های تمیز بر اساس استانداردهای بین‌المللی انجام می‌شود و این فرآیند به تعیین سطح خلوص هوا در این فضاها کمک می‌کند. این کلاس‌ها از کلاس یک که بسیار تمیز است تا کلاس 9 که تمیزی کمتری دارد، متغیر هستند. همچنین هر یک از این کلاس‌ها دارای حداکثر تعداد ذرات مجاز در یک حجم مشخص از هوا بوده که رعایت آن‌ها برای حفظ کیفیت محیط از اهمیت بالایی برخوردار خواهد بود.
بنابراین می‌توان گفت قیمت یک متر مربع از کلین روم با کلاس شش و قیمت یک متر مربع کلین روم با کلاس هشت، به هیچ وجه با هم یکسان نخواهد بود. همچنین کلین روم‌هایی که برای محیط‌های استریل غیر خطرناک یا محیط‌های استریل خطرناک در فشار منفی طراحی می‌شوند، به دلایل مختلفی هزینه‌های متفاوتی دارند. بنابراین باید در تعیین هزینه ساخت اتاق تمیز در ایران لحاظ گردند.
به‌طورمثال معمولا می‌توان به اتاق تمیزی با کلاس هشت بدون رعایت پیش‌نیاز خاصی وارد شد، اما برای ورود به محیطی با کلاس شش حداقل نیاز به یک ایرلاک دارید. همین مسئله منجر به افزایش تعداد پارتیشن‌های دیواری، درها و سقف‌ها می‌شود که در نتیجه هزینه ساخت کلین روم را افزایش می‌دهد. در مجموع باید بدانید که هر چه طبقه‌بندی ISO پایین‌تر باشد، کنترل‌های سخت‌گیرانه‌تری لازم است و با افزایش سخت‌گیری‌ها، هزینه اتاق تمیز نیز افزایش می‌یابد. 

متراژ و ابعاد فضا 

اندازه و ابعاد اتاق‌های تمیز نیز تأثیر قابل توجهی بر هزینه آن‌ها دارند. به این مفهوم که هرچه ابعاد اتاق تمیز بزرگ‌تر باشد به مواد و نیروی کار بیشتری برای ساخت آن نیاز است و در نتیجه هزینه‌ها نیز افزایش می‌یابد. علاوه بر آن، حفظ سطح خلوص مشابه در فضاهای بزرگ‌تر چالش‌برانگیزتر خواهد بود. برای مثال اگر اتاق تمیز موردنظر کوچک باشد، نگهداری محدودیت‌های ذرات بسیار ساده‌تر است؛ اما با افزایش ابعاد، نیاز به فیلترهای HEPA/ULPA افزایش یافته و تعداد مناطقی با جریان هوای یک‌طرفه و دریچه‌های برگشت نیز بیشتر خواهد شد. 

نوع صنعت (دارویی، الکترونیک، غذایی، پزشکی و...)

هر صنعتی نیازهای خاص خود را دارد و شناسایی این نیازها، پیش از انتخاب اتاق تمیز و برآورد هزینه‌های مربوط به آن، بسیار حائز اهمیت است. 

زیرساخت فنی ساختمان (برق، تهویه، سقف کاذب و...)

تجهیزات به کار رفته در اتاق‌های تمیز شامل مجموعه‌ای از سیستم‌های پیشرفته هستند که به منظور حفظ کیفیت هوا و جلوگیری از آلودگی‌های محیطی طراحی می‌شوند. لازم به ذکر است که این تجهیزات شامل سیستم‌های تهویه، فیلترهای هوا، چراغ‌های ویژه، هودها، سیستم‌های کنترل دما، مانیتورینگ هوشمند و غیره می‌شوند تا عملکرد کلی اتاق را بهینه کنند. البته هرچند به کار بردن تمامی این تجهیزات باعث افزایش هزینه ساخت اتاق تمیز در ایران می‌شود اما چون به طرز چشمگیری کارایی محیط را افزایش می‌دهند، در نهایت استفاده از آنها در طول زمان باعث صرفه‌جویی‌ اقتصادی خواهد شد.

الزامات GMP یا سایر استانداردها 

طراحی و ساخت اتاق‌های تمیز ملزم به رعایت استانداردهای خاصی از جمله ISO 14644 و GMP است. این استانداردها بسته به نوع صنعت و نیازهای خاص آن متفاوت بوده و تأثیر قابل توجهی بر هزینه‌ها دارند. 

محل اجرای پروژه (تهران یا شهرستان‌ها)

موقعیت جغرافیایی پروژه یکی دیگر از عوامل مهم تعیین‌کننده هزینه کلین روم‌ها به ‌شمار می‌رود. برای مثال پروژه‌ای که در تهران اجرا می‌شود با پروژه‌ای که در جزیره قشم انجام می‌گیرد، قطعاً تفاوت‌هایی خواهد داشت. البته لازم به ذکر است که این تفاوت‌ها علاوه بر نکات فنی شامل مواردی چون نیروی کارگری، دشواری‌های اجرایی، شرایط آب‌وهوایی و مسائل مربوط به رفت‌وآمد می‌شوند.

هزینه تجهیزات اصلی اتاق تمیز 

اتاق تمیز یک محیط کاملاً کنترل‌شده است که از آلوده شدن محصولات و فرآیندهای حساس به گردوغبار، ذرات معلق، آلودگی‌های میکروبی و دیگر آلاینده‌ها جلوگیری می‌کند. البته برای این منظور باید در طراحی و ساخت آن، تجهیزاتی خاصی استفاده شود که بالطبع بر قیمت نهایی پروژه نیز موثر خواهد بود. برخی از مهم‌ترین آنها به شرح زیر هستند.

فیلترهای HEPA و ULPA 

فیلترهای HEPA و ULPA تصفیه‌کنندگان پیشرفته‌ای هستند که قابلیت حذف ذرات بسیار کوچک تا 0.3 میکرون را دارند. این ویژگی‌ها آنها را به گزینه‌ای ایده‌آل برای اتاق‌های تمیز عاری از هرگونه آلودگی تبدیل کرده است. 

سیستم تهویه مطبوع (HVAC و AHU)

سیستم HVAC برای کنترل دما، رطوبت و کیفیت هوای داخلی استفاده می‌شود و از سه بخش اصلی زیر تشکیل می‌گردد: 

• سیستم تأمین هوای گرم از طریق بویلرها یا بخاری‌ها
• سیستم تهویه برای ورود هوای تازه و خروج هوای آلوده
• سیستم خنک کردن هوا و کاهش رطوبت 

در بررسی هزینه ساخت اتاق تمیز در ایران باید بدانید که این سیستم باید توانایی تهویه بیش از دو برابر هوای مورد نیاز را داشته باشد. در ضمن علاوه بر سیستم‌های گرمایش و سرمایش باید مجهز به بخش‌هایی همچون فیلترهای هوای قوی، فن و رطوبت‌ساز نیز گردد. به همین دلیل بین یک چهارم تا نیمی از هزینه‌های کلین روم را به خود اختصاص می‌دهد.

دیوار و سقف‌های ماژولار 

دیوارها و سقف اتاق‌های تمیز به لحاظ ابعاد و پیچیدگی در طراحی، تنوع زیادی دارند و برای استفاده در  صنایع مختلف باید دارای ویژگی‌های کلیدی و ساختاری مخصوصی باشند. البته اجرای هر کدام از این مشخصات، به نوبه خود تاثیر به‌سزایی بر تعیین هزینه نهایی پروژه طراحی و ساخت اتاق تمیز می‌گذارد. به‌طورمثال دیوارها باید به گونه‌ای طراحی شوند که بتوانند جلوی تجمع ذرات و آلودگی‌های موجود را بگیرند. همچنین جنس دیوارهای اتاق تمیز معمولاً از جنس ساندویچ پنل یا شیشه‌های ویژه انتخاب می‌گردد و قطعات منحنی به کار رفته در نقاط اتصال دیوارها به سقف و کف از موادی مانند پی‌وی‌سی یا آلومینیوم ساخته می‌شوند.
اما در مجموع طراحی دیوارها به معماری و ساختار کلی اتاق پاک و نحوه اتصال دیوارها با درب‌ها، پنجره‌ها و سقف بستگی دارد. در برخی موارد نیز دیوارها و سقف اتاق تمیز با رویکرد نوین معماری مدولار که در آن سازه‌ها از قطعات مستقلی تولید می‌شوند و سپس در محل پروژه مونتاژ می‌گردند، طراحی خواهند شد.

کف‌پوش آنتی‌استاتیک یا اپوکسی 

نوع موادی که در کف اتاق‌های تمیز استفاده می‌شود، بر هزینه‌های نهایی اجرای پروژه ساخت آن‌ها تأثیرگذار است. البته نوع متریال به کار رفته به زمینه استفاده از اتاق زمین بستگی دارد. به‌طورمثال در برخی از اتاق‌های تمیز ممکن است به حفاظت در برابر تخلیه الکترواستاتیک (ESD) نیاز باشد. این امر غالباً مستلزم استفاده از کفپوش‌های خاصی نظیر کفپوش لاستیکی یا اپوکسی بوده که تهیه آنها منجر به افزایش هزینه ساخت اتاق تمیز در ایران می‌شود.

تجهیزات گانینگ، دوش هوا، درب اتومات و پنجره‌ها

تجهیزات گانینگ، دوش هوا، درب اتومات و پنجره‌ها از جمله ابزارهای حیاتی برای جلوگیری از ورود آلودگی‌ها و حفظ شرایط بهداشتی در محیط‌های تمیز و کنترل شده به شمار می‌روند. در این میان دوش‌های هوا با ایجاد جریان هوای کنترل شده، نقش مهمی در انتقال افراد و مواد بین نواحی با سطوح تمیزی متفاوت ایفا می‌کنند، به همین دلیل در انواع مختلفی با کاربردهای متنوعی تولید می‌شوند.
به عنوان مثال دوش هوا آبشاری با ایجاد فشار متفاوت، ورود آلودگی را به حداقل می‌رساند و دوش چاهکی با طراحی خاص خود از ورود آلودگی از هر دو طرف جلوگیری می‌کند. همچنین دوش هوا حبابی با حفظ فشار پایین در هر دو سمت، مانع از انتقال آلودگی به ناحیه داخلی می‌شود. در کنار این تجهیزات، درب‌های اتوماتیک و پنجره‌ها نیز به راحتی و ایمنی در دسترسی به این محیط‌ها کمک کرده و وجود آنها به بهبود کارایی سیستم‌های کنترل آلودگی منتهی می‌شود. 

سیستم مانیتورینگ و کنترل ذرات 

یکی از الزامات اساسی در طراحی و تأسیس اتاق‌های تمیز، وجود سیستم مانیتورینگ است. این سیستم به کسب‌وکارها اجازه می‌دهد تا میزان آلودگی و ذرات معلق را به طور مداوم بررسی کنند و در صورت افزایش آلودگی، فراتر از حد مجاز، اقدامات لازم را انجام دهند. هرچند هزینه نصب تجهیزات مانیتورینگ ممکن است بالای 50 میلیون تومان باشد ولی عدم وجود این سیستم در اتاق تمیز، منجر به کاهش کیفیت محصولات تولید شده می‌گردد.

برآورد تقریبی هزینه‌ها در سال 1404 (2025)

هرچند اتاق‌های تمیز در کلیت طراحی شباهت‌های زیادی باهم دارند اما وجود تفاوت‌هایی جزئی ولی مهم در ساخت آنها، باعث می‌شود که نتوان عدد ثابتی را برای تعیین هزینه ساخت اتاق تمیز در ایران در نظر گرفت. حتی این بازه قیمتی می‌تواند عددی بین 5 تا 20 میلیون تومان در هر متر مربع باشد. البته یکی از دلایل ایجاد این تفاوت‌ها  کلاس مورد نیاز در ساخت اتاق تمیز است، چون کلاس‌بندی براساس استانداردهای داخلی و بین‌المللی و با توجه به نوع فعالیت موردنظر تعیین می‌شود و شرایط خاصی را برای اجرا، به سازنده تحمیل می‌کند.

 
جدول حدودی قیمت بر اساس کلاس‌ها و متراژها

در ادامه به مقایسه اتاق تمیز 30 متر مربع با کلاس هشت در مقابل اتاق 200 متر مربع در همین کلاس می‌پردازیم:

یک اتاق تمیز استریل ترکیبی با مساحت کمتر از 200 متر مربع ISO 8، به همراه سیستم تهویه مطبوع مستقل و کفپوش وینیل درجه دارویی، قیمتی معادل 65 میلیون تومان به ازای هر متر مربع دارد. در مقابل قیمت اتاق تمیز بزرگ پزشکی با مساحت 30 متر مربع ISO 8 و سیستم تهویه مشابه به همراه کفپوش وینیل درجه دارویی، چون ابعاد کوچک‌تری دارد، معادل 17 میلیون تومان به ازای هر متر مربع است. این تفاوت در قیمت‌ها نشان‌دهنده تأثیر اندازه، طراحی و استانداردهای مورد نیاز بر هزینه‌های ساخت و نگهداری اتاق‌های تمیز است.

هزینه‌های نگهداری و پایش دوره‌ای 

یکی دیگر از پارامترهای مهم در تعیین هزینه ساخت اتاق تمیز در ایران که اغلب در آغاز کار به آن توجهی می‌شود، هزینه‌های نگهداری آن است. باید بدانید که اتاق‌های تمیز دارای هزینه‌های عملیاتی خاصی هستند که اگر در محیط‌های سخت‌گیرانه و پیشرفته هم بنا شده باشند، این هزینه‌ها به‌طور قابل توجهی افزایش می‌یابند. لازم به ذکر است که این هزینه‌ها می‌توانند شامل مواردی همچون مصرف انرژی، حقوق و دستمزد کارکنان، خدمات نظافتی و سایر موارد مرتبط باشند. البته بررسی هزینه‌های سالانه مربوط به فیلترها، اعتبارسنجی، کالیبراسیون و تعمیرات احتمالی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.

چگونه در هزینه ساخت اتاق تمیز صرفه‌جویی کنیم؟

یکی از عوامل مؤثر در برآورد هزینه‌های ساخت اتاق تمیز، نوع متریالی است که برای این منظور انتخاب می‌شود. از ساندویچ پانل‌ها و ملزومات مربوطه گرفته تا کفپوش‌ها و سایر اجزاء، همه این موارد تأثیر مستقیمی بر هزینه‌ها دارند. خوشبختانه در سال‌های اخیر، شرکت‌های داخلی با تلاش‌های مستمر خود توانسته‌اند، متریال مورد نیاز ساخت اتاق‌های تمیز را باکیفیت بالایی تولید کنند که همین مسئله به شکل قابل توجهی هزینه‌های طراحی و تولید اتاق‌های تمیز را کاهش داده است. 

به‌طور مثال می‌توان به تجهیزات ضروری همچون ترولی‌ها، بنچ‌ها، کمدها و سینک‌ها اشاره کرد که همگی از جنس استیل ساخته می‌شوند. البته علاوه بر استفاده از متریال ایرانی با کیفیت، طراحی بهینه‌ کلین روم و اجرای مرحله‌ای پروژه بر اساس بودجه تعیین شده، فاکتورهای دیگری هستند که رعایت آنها تا حدود زیادی منجر به کاهش هزینه‌ها می‌شود.

نتیجه‌گیری
در زمان استعلام قیمت اتاق‌های تمیز باید بدانید که مبلغ اجرای چنین اتاق‌های به هیچ عنوان ثابت نیست و ممکن است با توجه به پروژه‌های مشابه برآوردهایی تقریبی ارائه شود. در حالی‌که بدون طراحی دقیق، بررسی همه ‌جانبه و بازدید میدانی، نمی‌توان عدد مشخصی را برای هزینه ساخت اتاق تمیز در ایران اعلام کرد؛ ولی می‌توان به فاکتورهایی همچون کلاس اتاق تمیز، متراژ، ابعاد و تجهیزات اصلی به کار رفته در طراحی اتاق توجه نمود تا برآوردی کلی از هزینه‌ها داشت. 
پس بهتر است پیش از هر اقدامی، با کارشناسان متخصص طراحی و ساخت اتاق‌های تمیز مشورت کرده و برآوردی از قیمت واقعی اجرای پروژه در اختیار داشته باشید تا بتوانید تصمیمات بهتری را اتخاذ کنید. در همین راستا اگر به هرگونه راهنمایی یا مشاوره در خصوص تأمین و نگهداری اتاق‌های تمیز و تأسیسات مربوط به آن نیاز دارید می‌توانید با کارشناسان ما تماس بگیرید.