بلاگ
اگزاست فن (Exhaust Fan) چیست؟ طرز کار، کاربرد و راهنمای کامل طراحی
1404/04/17
اگزاست فن (Exhaust Fan) چیست؟ طرز کار، کاربرد و راهنمای کامل طراحی
در دنیای امروز، کنترل کیفیت هوا و مدیریت آلاینده‌ها در فضاهای صنعتی، بیمارستانی و به‌ویژه کلین‌روم‌ها اهمیت بی‌سابقه‌ای پیدا کرده است؛ اما واقعاً اگزاست فن چیست و چرا «طراحی اگزاست فن» تا این حد حیاتی است؟ این مقاله با اتکا بر تجربه مهندسان آرمان تجارت و استانداردهای بین‌المللی، همه چیز را درباره پاسخ به سؤال «اگزوز فن چیست»، توضیح می‌دهد و با تشریح عملکرد، انواع، اصول طراحی و کاربردهای مهم آن، راهنمایی تخصصی در اختیار شما قرار می‌دهد تا هنگام خرید و بهره‌برداری از این تجهیزات با اطمینان و آگاهی کامل عمل کنید. با ما همراه باشید.برای آشنایی با اینکه اتاق تمیز چیست و چرا در صنایع حساس کاربرد دارد، وارد صفحه اتاق تمیز شوید.
اگزاست فن چیست؟ (Exhaust Fan)
برای شروع، بهتر است تعریف دقیقی از اگزاست فن داشته باشیم تا مفهوم «اگزاست چیست» روشن‌تر شود. اگزاست فن یک دستگاه مکانیکی تهویه است که به کمک پروانه و موتور الکتریکی با ایجاد اختلاف فشار، هوای آلوده، مرطوب، گرم یا حاوی ذرات معلق را از یک فضا خارج می‌کند و به بیرون می‌فرستد. تفاوت اصلی آن با فن‌های تأمین (Supply Fan) در وظیفه و نحوه عملکرد است؛ اگزاست فن مسئولیت اصلی «تخلیه» و ایجاد فشار منفی در محیط را دارد. این ویژگی، به‌ویژه در محیط‌هایی که کنترل ذرات و بخارات حیاتی است، مانند کلین‌روم‌ها و آزمایشگاه‌ها، اهمیت زیادی پیدا می‌کند؛ اما شاخص‌های کلیدی سنجش عملکرد یک اگزوز فن چیست؟ این شاخص‌ها عبارت‌اند از: ظرفیت دبی (CFM یا m³/h)، فشار استاتیک (Pa یا in wg) و سطح صدا (dBA).برای آشنایی با فرآیند طراحی و ساخت کوئل‌های تخصصی، صفحه طراحی و ساخت کوئل مطالعه کنید.
نقش اگزاست فن در اتاق تمیز (Clean Room)
کلین‌روم‌ها یا اتاق‌های تمیز، فضاهایی هستند که باید میزان ذرات معلق و آلاینده‌ها در آنها به‌شدت کنترل شود؛ اما در این فضاها نقش اگزاست چیست؟ به کمک «طراحی اگزاست فن» استاندارد، فشار تفاضلی مثبت یا منفی در محیط کلین‌روم حفظ می‌شود و از ورود یا خروج ناخواسته ذرات آلاینده جلوگیری می‌شود. به‌عنوان‌مثال در کلین‌روم‌هایی با فشار منفی (مانند اتاق‌های HD-USP 800)، خروج هوا باید بیشتر از ورودی باشد تا هوای آلوده به محیط بیرون نشت نکند. براساس استاندارد ISO 14644، چرخه‌های تعویض هوا (ACH) در کلین‌روم‌های کلاس 7 معمولاً بین 20 تا 60 و در کلاس 5 تا 240–480 بار در ساعت است که بخشی از آن توسط اگزاست فن‌ها انجام می‌شود. همچنین در صورت خرابی یا ازکارافتادگی اگزاست فن، کل فشار تفاضلی و کیفیت هوای اتاق به‌سرعت دچار اختلال می‌شود و احتمال آلودگی متقاطع یا خطرات بهداشتی افزایش می‌یابد. ازاین‌رو مانیتورینگ دائمی و استفاده از فن‌های مطمئن براساس «طراحی اگزاست فن» صحیح ضروری است.جزئیات فنی، انواع مدل‌ها و مراحل اجرای طراحی و ساخت برج خنک‌کننده را در صفحه طراحی و ساخت برج خنک کننده بررسی کنید.
انواع اگزاست فن در کلین‌روم
در کلین‌روم‌ها انواع مختلفی از اگزاست فن به کار می‌رود که هر یک برای کاربرد خاصی طراحی شده‌اند. جدول زیر مشخصات و ویژگی‌های فنی برخی از مهم‌ترین انواع اگزاست فن را نشان می‌دهد:
| نوع فن | بازه دبی متعارف (m³/h یا CFM) | فشار استاتیک مفید (Pa) | مزایا | معایب | موارد کاربرد |
| سانتریفیوژ Backward-Inclined | 500–40,000 m³/h | تا 2,000 | راندمان بالا، صدای کم | قیمت بالاتر | لابراتوار، داروسازی |
| سانتریفیوژ Plug/Utility | 300–27,000 m³/h | تا 1,500 | نصب آسان، تعمیر سریع | حجم بیشتر دستگاه | فضاهای جانبی |
| Up-Blast Roof | 800–28,000 CFM | تا 1,250 | تخلیه قائم، خروج بخارات خورنده | نیاز به فلشینگ گاز | هود اسید، آشپزخانه |
| Axial Flow | 2,000–100,000 m³/h | ≤300 | وزن کم، ارزان | راندمان پایین در فشار بالا | بسته‌بندی، ISO 8 |
| فن فیلتر یونیت (FFU) با اگزاست | 500–2,000 m³/h | 200–400 | واحد یکپارچه فن/فیلتر | محدود به سقف | ISO 5 تا ISO 7 |
این تنوع باعث می‌شود که برای هر نیاز و شرایطی، بتوان بهترین گزینه را انتخاب کرد و پرسش «اگزاست فن چیست» را با توجه به شرایط پروژه، به‌درستی تعریف و پیاده‌سازی کرد.برای آشنایی با مراحل، مستندات و الزامات ولیدیشن اتاق تمیز، به صفحه ولیدیشن اتاق تمیز مراجعه کنید.
طراحی اگزاست فن سانتریفیوژ چگونه است؟
یکی از مهم‌ترین مراحل در هر پروژه، «طراحی اگزاست فن» براساس استانداردهای دقیق و نیازهای عملیاتی است.اگر به دنبال اطلاعات دقیق درباره طراحی و ساخت دستگاه اواپراتور هستید،به بخش ساخت دستگاه اواپراتور مراجعه کنید.
.طراحی اگزاست فن سانتریفیوژ، شامل انتخاب اجزای اصلی مثل محفظه حلزونی، پروانه با طراحی Backward-Curved، شافت و یاتاقان ضدارتعاش و موتورهای پرراندمان (IE3/EC) است. محاسبات فن شامل تعیین دبی هوای موردنیاز (Q) و فشار هدف (ΔP) براساس تراز فشار اتاق است. استفاده از قوانین فن (Fan Laws) برای تخمین اثر تغییر سرعت چرخش و تطبیق با منحنی فن الزامی است. همچنین، ضریب اثر سیستم (System Effect Factor – SEF) در صورت وجود موانعی مانند زانویی یا دمپر باید در طراحی لحاظ شود تا کارایی سیستم تضمین شود. استفاده از مواد مقاوم مانند فولاد گالوانیزه با پوشش اپوکسی یا فولاد ضدزنگ 316L و رعایت آب‌بندی استاندارد (مثلاً با گسکت EPDM) از الزامات طراحی محسوب می‌شود. کاهش صدا و لرزش با ایزولاسیون مناسب و نصب سیلنسر صوتی و تراز دینامیکی پروانه (مطابق ISO 1940-1 G2.5) کیفیت عملکرد را به‌شدت افزایش می‌دهد.برای آشنایی با اصول، مراحل و استانداردهای طراحی اتاق تمیز، به صفحه طراحی اتاق تمیز مراجعه کنید.
فن یوتیلیتی اگزاست چیست؟
فن یوتیلیتی نوعی اگزاست فن سانتریفیوژ است که عمدتاً در فضاهای خارج از ناحیه تمیز نصب می‌شود. کاربرد اصلی آن تخلیه هوای اتاق‌های تعویض لباس، تونل تجهیزات یا آشپزخانه‌های تمیز است. این فن‌ها در مدل‌های Direct Drive یا Belt Drive عرضه می‌شوند و مدل‌های Grease-Rated آنها توان تحمل دمای هوای 150 درجه سانتی‌گراد و ذرات چرب را دارند. بازه دبی این فن‌ها معمولاً 800 تا 27,000 CFM و سرعت چرخش 1,200 تا 1,750 RPM است. به‌دلیل تعمیر و نگهداری ساده‌تر و قیمت مناسب‌تر در بسیاری از پروژه‌های کلین‌روم صنعتی و بهداشتی از این نوع اگزاست فن استفاده می‌شود.برای بررسی تخصصی استانداردهای بین‌المللی و شرایط بهره‌برداری از اتاق تمیز داروسازی، به بخش اتاق تمیز داروسازی مراجعه نمایید.
کاربرد اگزاست فن در صنایع مختلف
اما کاربرد اگزوز فن چیست؟ اگزاست فن‌ها امروزه در طیف وسیعی از صنایع کلیدی مورد استفاده قرار می‌گیرند که هرکدام استانداردها و الزام‌های خاص خود را دارند. در جدول زیر نقش اگزاست فن در برخی از این صنایع و استانداردهای مرجع آورده شده است:
| صنعت | نقش اگزاست فن | استاندارد مرجع |
| داروسازی | حفظ فشار منفی اتاق وزنکشی مواد سیتوتوکسیک | WHO TRS 961, GMP |
| میکروالکترونیک | تخلیه بخارات اسید از هودها | SEMI S2 |
| بیمارستان | کنترل عفونت هوابرد در اتاق ایزوله | CDC-HICPAC |
| صنایع غذایی | حذف بخار و CO₂ فرایند تخمیر | ISO 22002-1 |
| لابراتوار | تعویض هوای بخارات شیمیایی (8 تا 12 ACH) | ANSI Z9.5 |
این تنوع کاربرد، اهمیت پاسخ به این پرسش را پررنگ‌تر می‌کند که «اگزاست چیست» و چگونه باید آن را متناسب با صنعت و پروژه انتخاب و پیاده‌سازی کرد.جهت بررسی دقیق عملکرد کلین‌روم و انجام احراز کیفیت اتاق تمیز، این بخش را ببینید.
نکات مهم برای انتخاب بهترین اگزاست فن
در فرایند انتخاب و طراحی اگزاست فن باید مجموع حجم هوای فرایندی و دست‌کم دو چرخه تعویض هوا برای جبران نشتی و باز و بسته‌شدن درها را درنظر گرفت. منحنی عملکرد فن در نقطه کاری باید با اصلاح SEF بررسی و برچسب AMCA 210 و تراز انرژی IE3 یا IE4 حتماً کنترل شود. نوع متریال براساس دمای کارکرد، خورندگی هوا و سطح آلاینده‌ها انتخاب می‌شود و برای کلاس‌های بالاتر کلین‌روم (ISO 5 و بالاتر) از فن‌های یکپارچه سقفی (FFU) و برای فضاهای جانبی و Utility Room، فن‌های یوتیلیتی توصیه می‌شود.جهت بررسی دقیق مشخصات و عملکرد تجهیزات اتاق تمیز، وارد بخش مربوطه شوید.
تجربه و پروژه‌های موفق آرمان تجارت
آرمان تجارت با سال‌ها تجربه در زمینه طراحی، ساخت و نصب سیستم‌های تهویه کلین‌روم، نمونه‌کارهای متعددی را به انجام رسانده است. از جمله پروژه‌های شاخص می‌توان به طراحی و اجرای شبکه اگزاست فن کلین‌روم نانوفناوری دانشگاه اصفهان (ISO 7)، تأمین فن‌های سانتریفیوژ با پوشش FRP برای پارک علم و فناوری تهران و نصب فن‌های Up-Blast در شرکت لوله آلومینیوم ایران اشاره کرد. این تجربه‌های عملی، نشان‌دهندۀ اعتبار و تخصص شرکت در پاسخگویی به نیازهای متنوع مشتریان است.
تمامی اگزاست فن‌های عرضه‌شده توسط آرمان تجارت با گارانتی 24 ماهه و تأمین قطعات به‌مدت 10 سال عرضه می‌شوند. خدمات Site Acceptance Test شامل بالانس ارتعاش و تأیید فشار اتاق مطابق استاندارد ISO 14644-3 نیز به‌صورت کامل انجام می‌شود. همچنین مشاوره رایگان در زمینه طراحی شبکه داکت، انتخاب مدل اگزاست فن و تهیه منحنی فن برای پروژه‌های کلین‌روم و صنعتی فراهم است. مشتریان می‌تواننداگر به‌دنبال راه‌حلی سریع و مقرون‌به‌صرفه برای ایجاد کلین‌روم هستید، اتاق تمیز پیش‌ساخته را بررسی کنید.جهت استعلام قیمت یا دریافت مشاوره تخصصی با شماره 021-22468330 تماس بگیرند یا به وبسایت cleanroomglobal.com مراجعه کنند.
سخن پایانی
در پاسخ به این پرسش که «اگزوز فن چیست»، باید گفت که اگزاست فن، قلب سیستم تهویه تخلیه‌ای در محیط‌های صنعتی و بهداشتی است که بدون آن کنترل فشار، کیفیت و ایمنی هوای فضاهای حساسی مانند کلین‌روم‌ها غیرممکن خواهد بود. انتخاب صحیح، «طراحی اگزاست فن» مطابق با استانداردها، توجه به نیازهای پروژه و پشتیبانی فنی مناسب، ضامن کارکرد بهینه و طول عمر بالای سیستم تهویه خواهد بود. آرمان تجارت با تجربه عملی و تعهد به کیفیت و پشتیبانی، آماده انجام مشاوره و اجرای پروژه‌های تخصصی در این زمینه است.در صورت نیاز به کسب اطلاعات بیشتر، استعلام قیمت یا دریافت مشاوره تخصصی، می‌توانید با تیم فنی آرمان تجارت تماس بگیرید یا از طریق وبسایت cleanroomglobal.com، فرم درخواست خود را ارسال کنید.برای تعیین سطح تمیزی مورد نیاز پروژه، به جدول و راهنمای کامل کلاس‌بندی اتاق تمیز مراجعه کنید.
سؤالات متداول
- آیا اگزاست فن در کلین‌روم باید به‌طور پیوسته کار کند؟
بله؛ عموماً خاموشی فقط هنگام توقف کامل خط تولید و پس‌از پاک‌سازی مجاز است. - چگونه ظرفیت مناسب اگزاست فن را تعیین کنم؟
ابتدا تعداد تعویض هوای موردنیاز (ACH) یا اختلاف فشار هدف را از استاندارد ISO 14644 یا GMP استخراج کنید، سپس حجم اتاق (m³) را در ACH ضرب کنید و 10–20 ٪ به‌دلیل نشتی و افت‌های سیستم افزودنی درنظر بگیرید؛ نقطه طراحی به این دبی و افت فشار کل در داکت بستگی دارد.
- چه تفاوتی میان فن سانتریفیوژ و فن محوری برای کاربرد کلین‌روم وجود دارد؟
سانتریفیوژ (Backward-Inclined یا Plug) در فشارهای بالاتر (تا 2 کیلوپاسکال) راندمان و کنترل صدای بهتری دارد و برای اگزاست اصلی یا هودهای شیمیایی مناسب است؛ فن محوری سبک‌تر و ارزان‌تر است اما فقط در افت‌های بالای 300 پاسکال توصیه می‌شود (بیشتر برای فضاهای کم‌فشار یا تخلیه کمکی).
سوال خود را بپرسید
امتیاز خود را ثبت کنید
Please Wait ...
مقالات مشابه
بیشتر ببینید
